Wat zijn nu eigenlijke zoetstoffen? Zijn zoetstoffen veilig? Kunnen zoetstoffen bijdragen aan gewichtsreductie? Hebben zoetstoffen invloed op je gezondheid?
Zoetstoffen zijn vaak al onderwerp van gesprek geweest en er zijn nog steeds veel vragen en misverstanden over zoetstoffen.
Mensen hebben een aangeboren voorkeur voor zoet. Een zoete smaak wordt geassocieerd met genieten en veiligheid. Nu weten we allemaal dat het eten van te veel suiker o.a. overgewicht tot gevolg heeft. Om light producten en no sugar van voedingsmiddelen zoeter te maken, wordt suiker daarom steeds vaker door laag calorische zoetstoffen vervangen. Waar suikers 4 kcal per gram leveren, leveren zoetstoffen een verwaarloosbare hoeveelheid calorieën. Zoetstoffen hebben een hele sterke zoetkracht, namelijk gemiddeld 200x sterker dan tafelsuiker (sucrose). Daardoor hoeft er maar heel weinig van gebruikt te worden. Dit is het grote voordeel van het gebruik van zoetstoffen
Er zijn twee soorten zoetstoffen:
Intensieve zoetstoffen (laagcalorische zoetstoffen)
Intensieve zoetsoffen zijn 50 tot 500 keer dan sucrose en leveren weinig tot geen calorieën. Vanwege hun sterke zoetkracht hoeft er ook maar weinig van gebruikt te worden. Dit is een groot voordeel. Een aantal van deze intensieve zoetstoffen worden niet verteerd door het lichaam en verlaten het lichaam onveranderd via urine of ontlasting, waardoor ze helemaal geen calorieën leveren.
Sommige zoetstoffen hebben een natuurlijke oorsprong, zoals stevia (gewonnen uit planten) en Thaumatine (gewonnen uit vruchten), anderen worden door de mens samengesteld.
Voorbeelden van veelgebruikte laagcalorische zoetstoffen:
• Acesulfaam-K E950 => 200 keer zoeter dan gewone suiker
• Sucralose E955 => 600 keer zoeter dan gewone suiker
• Aspertaam E951 => 200 keer zoeter dan gewone suiker
• Sacharine E954 => 300 tot 500 keer zoeter dan gewone suiker
• Cyclamaat E952 => 30 tot 50 keer zoeter dan gewone suiker
• Steviolglycosiden E960 => 200 tot 300 keer zoeter dan gewone suiker
Extensieve zoetstoffen (polyolen)
Extensieve zoetstoffen, ook wel vul-of bulkzoetstoffen genoemd, worden industrieel gemaakt, maar komen ook in de natuur voor (in fruit en groenten). Ze zijn een lagere zoetkracht dan de intensieve zoetstoffen, maar 0.4 tot 1 keer zoeter dan sucrose (tafelsuiker). Ze bevatten ongeveer 2,4 kcal per gram. Dus nog steeds minder dan suiker, maar beduidend meer dan de intensieve zoetstoffen. Dit is dan ook meteen het nadeel van deze suikervervangers.
Gebruik van grote hoeveelheden extensieve zoetstoffen (meer dan 20 gram per dag) kun klachten van maag-en darmstelsel optreden (winderigheid, darmkrampen, diarree).
Voorbeelden van veel gebruikte extensieve zoetstoffen:
• Xylitol E976 => heeft dezelfde zoetkracht als gewone suiker en zit in van nature in
tal van groente-en fruitsoorten
• Sorbitol E420 => heeft 0.5 tot 0.6 keer de zoetkracht van gewone suiker en zit van nature in fruit
• Mannitol E 421 => heeft 0.7 keer de zoetkracht van gewone suiker en zit in van
nature in planten, vooral in zeewieren en paddenstoelen
• Erythritol E968 => heeft 0.6 tot 0.8 keer de zoetkracht van gewone suiker en zit van
nature in fruit, paddenstoelen, wijn, kaas en sojasaus
• Lactitol E966 => heeft 0.4 keer de zoetkracht van gewone suiker, wordt verkregen
uit melksuiker
• Maltitol E965 => heeft 0.75 tot 0.9 keer de zoetkracht van gewone suiker en komt
van nature voor in tarwe en maïs
Zijn zoetstoffen veilig?
Zoetstoffen mogen alleen in voedingsmiddelen gebruikt worden als duidelijk is dat ze veilig zijn. Wanneer is echter een stof veilig? Omdat zoetstoffen steeds meer toegepast worden in voedingsmiddelen worden er strenge eisen gesteld. Deze eisen worden uiteraard ook regelmatig bekeken en waar nodig aangepast. Voor alle zoetstoffen geldt dat ze door onafhankelijke wetenschappers uitgebreid zijn beoordeeld. In Europa wordt dit gedaan door de Europese Voedselautoriteit EFSA (European Food Safety Authority). Alle zoetstoffen in Nederland hebben een E-nummer. Veilige zoetstoffen krijgen een E-nummer van de overheid. Dit betekent dat de stof door de EFSA gecontroleerd is en veilig bevonden.
Pas als de veiligheid van een stof bij levenslang dagelijks gebruik onder de ADI (Aanvaardbare Dagelijkse Inname) met voldoende zekerheid is aangetoond, kan een stof worden toegelaten voor gebruik in levensmiddelen. De ADI wordt uitgedrukt in grammen per kilogram lichaamsgewicht (g/kg). Afhankelijk van je lichaamsgewicht verschilt de ADI van persoon tot persoon.
Enkele voorbeelden zijn:
Sucralose: de ADI van sucralose is 15 mg/kg lichaamsgewicht per dag. Dit komt neer op 4 liter frisdrank voor iemand van 80 kilo [1].
Aspertaam: de ADI van aspertaam is 40 mg/kg lichaamsgewicht per dag. Dit komt neer op 5,33 liter frisdrank voor iemand van 80 kilo [2].
Uiteindelijk moet ook nog een keer in de levensmiddelenwetgeving worden vastgelegd dat de stof gebruikt mag worden, in welke producten het mag worden gebruikt en hoeveel er maximaal aan die producten mag worden toegevoegd.
Ook is het belangrijk om goed te beseffen dat geen enkele stof helemaal zonder risico is. Of het nu gaat om een natuurlijke stof of om een door de mens samengestelde stof. Belangrijk is dat er ook wordt gekeken naar de geconsumeerde hoeveelheid van een stof. Veel stoffen zijn in extreme hoeveelheden schadelijk, maar onschuldig in kleine hoeveelheden. Te veel water, te veel zout of te veel vitamines kunnen ook schadelijk zijn voor je gezondheid. Er zijn zelfs mensen die last kunnen hebben van het eten van te veel appels.
Conclusie:
Bij een normaal dagelijks gebruik dat onder de ADI ligt zijn zoetstoffen is angst dat een zoetstof schadelijk is voor de gezondheid niet nodig. Vergeet echter niet dat producten die zoetstoffen bevatten, vaak ook weinig voedingsstoffen bevatten. Wil je dus een evenwichtig en gevarieerd voedingspatroon, dan is de basis een goede balans van koolhydraten, vetten, eiwitten, vezels, vitamines, mineralen en water. Dit vind je dus vooral in verse en onbewerkte voedingsmiddelen. Je hebt producten met zoetstoffen dus niet nodig, maar je hoeft ze ook niet koste wat kost te vermijden.
Bronnen:
• www.personalbodyplan.nl
• www.zoetstoffen.nl
• 1. www.zoetstoffen.eu
• 2. Magnuson BA, et al. Aspartame; a safety evaluation based on current use levels, regulations, and toxicological and epidemiological studies. Critical Reviews in Toxicology. 2007.37 (8):629-727.